Het bijzondere en bizarre ontstaan van De Apeldoornse tak (6 minuten leestijd)
Al eerder lichtte ik een tip van de sluier op rond het even bijzondere als bizarre verhaal rond de ontstaansgeschiedenis van de Apeldoornse tak van de familie Bolsenbroek.
De Apeldoornse tak vindt zijn oorsprong via Hermanus Bolsenbroek (Laag Soeren 1844). Hermanus heeft uit zijn eerste huwelijk met Bartha Kerseboom (1850) drie kinderen: Hendrika (1870), Berend (1871), Harmen (1874). Bartha overlijdt in 1878, kort na de geboorte van Gerrit Johannes. Hermanus hertrouwt in juni 1880 met Hendrina Jeremina Havesman (1851). Hermanus en Hendrina krijgen drie zonen: Bart (1882), Hendrikus (1884), en Jan Willem (1889). Bij het huwelijk brengt Hendrina Gerrit Jan in. Gerrit Jan wordt bij het huwelijk geëcht (erkend) door Hermanus. Gerrit Jan moet dan nog twee jaar worden. Gerrit Jan wordt de grondlegger van de Apeldoornse ‘Wasserij-tak’. Los van het feit dat hij mijn overgrootvader is, maakt hem dat ‘belangrijk’ voor de Apeldoornse tak en meer in het bijzonder; de Wasserij-tak
Dat brengt ons bij de vraag wie de verwekker van Gerrit Jan is geweest. DNA onderzoek tussen mij en een zékere nazaat van Hendrikus (1884) maakt duidelijk dat wij ‘niet uit eenzelfde mannelijke lijn afkomstig zijn’. Dat kán natuurlijk meer oorzaken hebben. Maar de vraag ‘waar Gerrit Jan vandaan komt’ ligt daarmee voor de hand. Waar we in 2020 deze uitslag krijgen, zitten we daarmee direct ook op een dood spoor. Uitvinden wat de bloedlijn van Gerrit Jan is geweest, lijkt onmogelijk. Van Hendrina lijkt niet veel te vinden. 
In het voorjaar van 2021 word ik benaderd door Wim en Ina Tukker-Kettelarij. Ina heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar haar familie Kettelarij. Daarbij stuitte zij op Hendrina (Havesman) en Gerrit Jan. Ina waarschuwde mij dat er een bijzonder verdrietig verhaal achter schuil gaat. Tegelijkertijd voegde ze er aan toe:
“Je mag met heel veel trots de naam Bolsenbroek dragen. Je overgrootvader Gerrit Jan is echter geboren onder de naam Havesman maar verwekt door Gerrit Jan Kettelarij’.
In een genealogisch onderzoek naar haar familie (de familie Kettelarij) stuitten Ina en Wim op de op 20 december 1880 overleden Gerrit Jan Kettelarij waarbij op diezelfde dag eveneens diens zoon Willem Havesman (geb. 01-08-1874) als overleden staat genoteerd. Dat vroeg nader onderzoek door Ina en Wim, die daar zéér bedreven in waren geraakt. Van hun familie Kettelarij hebben zij zélfs een boek samengesteld. Achter het overlijden van Gerrit Jan (sr) en Willem, bleek een waar familiedrama schuil te gaan. De overlijdensakte van Willem bevatte de naam van … Hendrina Havesman. Ook wordt via de akte duidelijk dat Hendrina bij Gerrit Jan Kettelarij inwoont.
Gerrit Jan Kettelarij stond ‘in een zeer slechten reuk’ bij politie en lokale bevolking. Gerrit Jan is formeel getrouwd met Engelina Linthorst. Dit huwelijk is echter niet goed. Engelina heeft met Gerrit Jan een dochter. Daarnaast heeft Gerrit Jan een ‘liefje’ (een zgn. ‘bijzit’). Zijn liefje is de zestien jaar jongere Hendrina Havesman. Het lijkt erop dat Hendrina bij Gerrit Jan en Engelina als ‘dienstmeid’ in het gezin is gekomen.
Hendrina bleek tijdens haar relatie met Gerrit Jan Kettelarij in totaal drie maal bevallen, waarbij Willem het oudste kind was, er nog een levenloos jongetje is geboren, én op 3 augustus 1879 werd onze Gerrit Jan geboren. In de geboorteakten wordt geen vader opgetekend en de kinderen dragen de naam Havesman.
In de vroege winter van 1880 (medio december) wordt Gerrit Jan beschuldigd van diverse diefstallen en hij wordt meegenomen voor verhoor. Wanneer hij 20 december s ’avonds thuiskomt van het verhoor en de tijdelijke beperking is hij ‘onstuimig’ en moet hij besloten hebben om met zijn gezin, inclusief de inwonende kostganger, uit het leven te stappen. Als iedereen in bed ligt barricadeert hij de slaapkamerdeur van de 6-jarige Willem en de oude kostganger, sticht brand in het huis en gaat naar bed. Hendrina bemerkt dat, maar wordt door Gerrit Jan gemaand om maar lekker te gaan slapen. Ze is er niet gerust op en vlucht het huis uit mét de kleine Gerrit Jan. Ook de kostganger weet te ontsnappen maar de 6 jarige Willem verbrandt levend. Gerrit Jan Kettelarij voert zijn plan voor zichzelf eveneens uit, op gruwelijke wijze. Hij wordt ’s nachts om 01.00 uur dood in de put gevonden.
Op 20 december 1880 blijft Hendrina dus alleen achter met Gerrit Jan. Een half jaar later huwt Hendrina met Harmanus Bolsenbroek waarbij zij bij hem in Apeldoorn/Beekbergen introk mét de kleine Gerrit Jan. 9 maanden later wordt hun eerste gezamenlijke kind Bart geboren.
klik afbeelding om te vergroten
Van het ‘drama zonder weerga’ tekenen diverse kranten in het land op.
Hendrina overlijdt in 1892. Twaalf jaar na haar huwelijk met Hermanus. Hermanus blijft achter met de kinderen en is voor de tweede keer weduwnaar. Hij is dan 48. De oudste, dochter Hendrika uit zijn eerste huwelijk, is dan al 22 maar de drie kinderen uit het tweede huwelijk zijn 10, 8 en 3. Het gezin woont in Ugchelen (locatie van de huidige tennisbanen) en de net gehuwde Hendrika woont bij vader in en lijkt het gezin te runnen. Er is natuurlijk ook nog Gerrit Jan. Dan 12 jaar oud. Gerrit Jan is zijn (biologische) vader én zijn moeder kwijt. Van hoé Gerrit Jan dat heeft doorstaan, is mij niets bekend uit de overlevering. Het lijkt niet makkelijk geweest te zijn want in die tijd was je dan ‘een bastaardje’. Gerrit Jan lijkt daar strijdbaar uit te komen want rond 1900, hij is dan 20, start hij Stoomwasscherij De Liere aan de Hoederparkweg. Hier stond eerder de papiermolen ‘De Liere’ of ‘Het Liertje’; aan de Sprengen, verzekerd van zacht bronwater. Wasserijen ontstaan overal in Apeldoorn, maar Gerrit Jan steekt er lange tijd bovenuit. Gerrit Jan is getrouwd met Johanna Remelink en ze krijgen vijf zonen en drie dochters. Hij koopt verschillende panden, of laat die bouwen (?) aan de Hoenderparkweg. Om zijn kinderen te huisvesten en zijn bedrijf te vergroten. Als een van de eersten in Apeldoorn had hij een vrachtwagentje.
Zijn oudere stiefbroers (uit het eerste huwelijk van Hermanus en Bartha) doen het evenmin verkeerd: Berend heeft een Café aan de Zutphensestraat en was daarnaast makelaar in huizen. Harmen vestigt zich in Bloemendaal als succesvol aannemer en wegenbouwer. In Bloemendaal wonen nog steeds Bolsenbroek-en in het ouderlijk huis (Herman). ‘Bloemendaal’ voert ook de Australische-tak van de familie aan. Van de drie zonen uit het tweede huwelijk is minder bekend qua carrières.
Met de ‘familie’ in Ugchelen lijken de banden wat vertroebeld. Gerrit Jan lijkt zich bewust van zijn zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Hij kwam op 12 jarige leeftijd alleen te staan (?) en heeft het állemaal zélf wel geregeld. Zijn pleegvader, stiefbroers, stiefzus en halfbroers lijken daarin geen rol te hebben. ‘Ugchelen’ wordt gemeden. Vooral Gerrit Jan’s vrouw Johanna liet zich over de familie in Ugchelen nog wel eens negatief uit. Desondanks werd hun eerste zoon wel Herman genoemd en was er ook een Berend. Hun eerste dochter werd Hendrina Jeremina (tante Zus). Vernoemd werd er dus wel.
Desondanks mogen we Hermanus postuum eren voor zijn belangrijke rol en ben ik hem erkentelijk voor zijn rol als naamgever en pleegvader voor Gerrit Jan. Hij heeft een gígantische basis gelegd voor héél veel Bolsenbroek nazaten; zowel in de directe als in de indirecte bloedlijn. En Hendrina …. Ze werd maar 42 jaar na een zwaar leven met een groot drama … zou haar dat ook het leven hebben gekost? Wat een intrigerende geschiedenis.
Wij, van de ‘wasserijen-tak’ hadden dus, op een haar na, Havesman geheten. Gerrit Jan droeg immers eerst haar achternaam. Met het krijgen/aannemen van de naam Bolsenbroek is Gerrit Jan feitelijk de stamvader van een niéuwe tak Bolsenbroek. Met Rijkelt en het boerderijtje in Zelhem hebben wij geen band. Ik draag de naam met trots!
Locatie van het drama:
De locatie van het drama, het stukje land dat sinds 1842 op bijzonder wijze in bezit kwam van de familie Kettelarij waarop Hermanus Kettelarij een huis zette, is nog steeds familiebezit. Het adres is Vosstraat 21 te Hall. De familie die daar nu woont is door Ina geïnformeerd over wat er zich heeft afgespeeld. Deze mensen hebben moeite met die wetenschap. Het is een idyllische mooie plek (zie google maps). Rijdt er gerust ‘langs’ maar ga er vooral niet ‘aan’.